Chung kết giải thưởng Eureka lần thứ 12

Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 12-2010, do Thành đoàn TP.HCM và Đại học Quốc gia TP.HCM phối hợp tổ chức, sẽ diễn ra vòng chung kết xếp hạng lúc 7g30 ngày 13-11 tại Trường đại học Bách khoa TP.HCM (268 Lý Thường Kiệt, P.14, Q.10).

Có 20 trường đại học, học viện có đề tài nghiên cứu khoa học sinh viên được vào vòng chung kết xếp hạng. Đó là các trường, học viện (theo thứ tự đề tài được xếp hạng từ cao xuống thấp): Đại học Bách khoa, Đại học KHXH&NV, Đại học Mở TP.HCM, Đại học Nông lâm, Đại học Tôn Đức Thắng, Đại học quốc tế Hồng Bàng, Đại học Kiến trúc, Đại học Kỹ thuật công nghệ, Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học Luật, Đại học Y dược, Đại học Hùng Vương, Đại học Kinh tế, Đại học Kinn tế - luật, Đại học Sư phạm, Đại học Tài chính - marketing, Đại học An ninh nhân dân, Học viện Hành chính (cơ sở TP.HCM), Đại học Ngân hàng, Đại học Ngoại ngữ & tin học...

Dầu sinh học từ... vỏ trứng

TT - “Ở cấp độ sinh viên, ý tưởng tổng hợp dầu sinh học biodiesel từ vỏ trứng và tái sinh dầu nhớt thải bằng đất là những đề tài thú vị”.

Nguyễn Bích Thanh bên đề tài dùng vỏ trứng để tổng hợp biodiesel - Ảnh: NHƯ HÙNG

Nguyễn Lệ Trúc - tác giả đề tài dùng bentonite tái sinh dầu nhớt - Ảnh: NHƯ HÙNG

Đó là nhận xét của tiến sĩ Đặng Chí Hiền, trưởng phòng công nghệ hóa dược Viện Công nghệ hóa học - Viện Khoa học công nghệ VN, về hai đề tài được đánh giá cao trong cuộc thi nghiên cứu khoa học Eureka năm nay.

1 Dầu diesel sinh học từ vỏ trứng

Ý tưởng tổng hợp dầu sinh học biodiesel bất chợt đến với Nguyễn Bích Thanh - sinh viên năm 3 khoa công nghệ hóa học Trường ĐH Tôn Đức Thắng - khi Thanh đi chụp X-quang. Nhìn thành phần chủ yếu của xương là canxi oxit (CaO), Thanh nghĩ đến vỏ quả trứng gà. Cấu trúc vỏ trứng có nhiều lỗ xốp, giống cấu trúc các chất xúc tác dùng để chế tạo dầu sinh học... Thanh nghĩ đến tương lai hữu dụng mới của những vỏ trứng thay vì bị người ta vứt ra bãi rác rồi chôn lấp như hiện nay.

Biodiesel - nhiên liệu tương lai

Trong tương lai, khi nhiên liệu hóa thạch cạn kiệt, biodiesel sẽ là nguồn nhiên liệu chính bởi có nhiều ưu điểm như có khả năng phân hủy sinh học, không độc, ít khói thải, có những tính chất vật lý tương tự dầu diesel. Biodiesel được tổng hợp qua phản ứng ancol phân dầu thực vật. Hiện tại, biodiesel đang được nghiên cứu tổng hợp từ các nguồn như bã cà phê, mỡ cá ba sa... và chưa được sản xuất đại trà bởi giá thành cao.
Sau một năm nghiên cứu, Thanh đã mang công trình của mình dự thi giải thưởng sinh viên nghiên cứu khoa học Eureka năm 2010 và là một trong 66 đề tài lọt vào vòng chung kết.

Theo Thanh, hiện nay có khá nhiều chất xúc tác được dùng để tổng hợp biodiesel nhưng các chất xúc tác này còn nhiều nhược điểm. Thử nghiệm tổng hợp biodiesel với CaO thu từ nung vỏ trứng gà cho kết quả rất tốt với các ưu điểm như thời gian phản ứng nhanh, ít sản phẩm phụ, nhiệt độ phản ứng thấp mà không gây phản ứng xà phòng do vỏ trứng có cấu trúc lỗ xốp nhỏ và nguồn CaCO3 khá tinh khiết.

Thanh tính toán: vỏ trứng rất dễ kiếm và rẻ hơn các loại xúc tác khác rất nhiều. Khi nung vỏ trứng cũng thu được khí CO2 có thể dùng cho các mục đích khác như chữa cháy... Mặt khác, có thể tái sử dụng CaO nhiều lần khi tổng hợp biodiesel, trong khi các loại xúc tác kia thì không thể. Thêm vào đó, khâu tinh chế sẽ giảm được chi phí rất nhiều bởi việc tách chất xúc tác thể rắn trong quy trình tổng hợp dễ dàng hơn so với các chất xúc tác thể lỏng, thể khí... Cũng có thể dùng CaO từ đá vôi là nguồn nguyên liệu sẵn có ở VN để giảm chi phí chế tạo diesel sinh học.

2 Tái sinh dầu nhớt... bằng đất Bình Thuận

Tình cờ từ một buổi hội thảo, ý tưởng này đã đến với cô sinh viên quê Bình Thuận Nguyễn Lệ Trúc. Trúc đã dùng “đặc sản” của Bình Thuận - khoáng sét bentonite - để tái sinh dầu nhờn thải. Ý tưởng được triển khai và vào vòng chung kết Eureka sau hai năm nghiên cứu.

Bắt tay vào nghiên cứu tái sinh dầu nhờn thải vào năm 2008, khi đó theo số liệu Trúc thu thập được, với 8 triệu xe máy đang lưu thông, mỗi tháng sẽ có hơn 6 triệu lít nhớt thải được thải xuống ruộng hoặc làm chất đốt gây ô nhiễm môi trường. Trúc thấy có một số công trình nghiên cứu dùng phương pháp chưng cất, dùng than củi để hấp thụ tái sinh dầu nhờn thải không mang lại kết quả cao nên cô đã chọn bentonite, một loại khoáng sét có rất nhiều ở VN và dễ dàng khai thác.

Trúc cho biết cô mua 35kg đất khoáng chỉ tốn 50.000 đồng, qua quá trình sơ chế dễ dàng, Trúc đã có hoạt chất bentonite. Trộn hoạt chất này với nhớt thải, sau quá trình hấp phụ, Trúc tái sinh được nhớt thải có chất lượng bằng 1/3 chất lượng nhớt gốc và có thể sử dụng nhớt tái sinh này cho những thiết bị hoạt động cần độ nhớt thấp. Ngoài ra, Trúc đã thử dùng bentonite có chứa chất thải nhớt này để làm than tổ ong, kết quả đạt được cũng rất tốt bởi than cháy hết hoàn toàn, tạo thành đất, không gây ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên cũng theo Trúc, giữa môi trường thí nghiệm và quy mô đưa vào thực tiễn sản xuất đại trà sẽ khác nhau và cần phải tiếp tục nghiên cứu.

Khi thuyết trình tại cuộc thi chung kết giải thưởng Eureka 2010, Trúc đã tốt nghiệp ĐH Bách khoa và được giữ lại trường công tác. Đây là cơ hội tốt để cô phối hợp với lớp sinh viên đàn em nghiên cứu thêm.

Tiến sĩ Đặng Chí Hiền nhận xét ý tưởng dùng bentonite để tái sinh dầu nhớt thải là sáng tạo hay của sinh viên, bởi đây là vật liệu vô cơ mà được biến thành vật liệu hữu cơ hấp thụ, có thể nghiên cứu mở rộng ứng dụng bentonite trong xử lý chất thải, nước thải công nghiệp. Nghiên cứu này đóng góp thêm cho tiềm năng ứng dụng khoáng sét có rất nhiều ở VN vào đời sống.